Sterven is doodeenvoudig. Iedereen kan het.

Wim Brands in gesprek met René Gude. (2014)

René Gude was van 2013 tot zijn overlijden de denker des vaderlands. Begin juli 2014 werd bekendgemaakt dat hij stervende was. Hij was toen 57. Schrijver en journalist Wim Brands sprak begin juli 2014 voor HUMAN met Gude over de dood en over de troost van de filosofie. De gesprekken werden uitgezonden op NPO Radio 5. Over het gesprek bracht Brands datzelfde jaar een boek uit, 'Sterven is doodeenvoudig. Iedereen kan het.'

Flaptekst: De Denker des Vaderlands, René Gude, is stervende. Voor Human sprak Wim Brands met hem over wat er werkelijk toe doet in het leven, over humeurmanagement en over de troost van de filosofie. Juist nu de dood voor de deur staat, blijken filosofische vaardigheden handig om de gemoedsrust te bewaren. Als je goed over de inrichting van je leven hebt nagedacht, hoef je op het eind niet nog van alles goed te maken. Wie een beetje nadenkt hoeft zich ook niet te verliezen in bozige theorietjes over het bittere lot dat je treft. Natuurlijk dat soort sombere emoties zijn er wel, maar je kunt leren om ze niet kunstmatig, door verkeerd gebruik van je verstand, te verlengen.
En wat het sterven zelf betreft: dat moet toch tamelijk eenvoudig zijn. Tot nu toe is het iedereen gelukt.

Op 13 maart 2015 overleed Gude, op 58-jarige leeftijd.

Mooiste uitspraken

(...) het idee dat mensen twee aandriften hebben. De aandrift om erbij te horen en de aandrift om een beetje bijzonder te zijn. Dat zijn aandriften die op gespannen voet met elkaar staan, want als je erbij wil horen moet je je individualiteit een beetje opgeven, terwijl als je een beetje bijzonder wilt zijn, of ergens eer mee wilt inleggen, dan moet je je individualiteit natuurlijk juist wat aanzetten.
En juist dat samenzijn met anderen heb ik altijd gedaan. Daarbuiten is niets, niets waar ik mijn hoop op kan stellen.
(Over de sceptici, met name Pyrrho van Elis:) (...) er zijn geen vaste punten. De sceptici waarschuwen je om, als je geen vaste punten meer hebt, niet toe te geven aan je neiging om die punten dan maar zelf te gaan maken. Je moet leren leven met de onzekerheid.
De neiging om verkeerde zekerheden te scheppen kun je voorkomen door het leven met onzekerheid te trainen. (...) filosofie is nuttig, dames en heren.
Het is verleidelijk om een één of ander verhalend en min of meer oorzakelijk verhaal te bedenken. Dan krijgt je ziekte een betekenis. (...) Dit had jou niet mogen overkomen. Terwijl dat natuurlijk gelul is, want je wordt ziek en dat kan iedereen overkomen en jou dus ook.
(Over de stoïci, met name Seneca:) De stoïci wijzen erop dat je je emoties gewoon hun gang moet laten gaan en er geen domme, rationele ideeën overheen moet smeren. (...) Emoties hebben de eigenschap heel sterk te zijn en dan vanzelf weer weg te ebben, tenzij je jezelf rationeel één of ander verhaal vertelt waardoor je in die emotie blijft hangen.
Als je je een enorm sterke voorstelling maakt van de dood, hoe het zou zijn als jij er niet meer bent, dan ben je met iets bezig dat zich nog niet heeft voorgedaan en dat je nog nooit zelf hebt beleefd.(...) Je moet dus niet proberen om die emoties het zwijgen op te leggen, maar tegelijkertijd moet je ook geen verhalen fabriceren die allerlei emoties oproepen. Het beste is om geen ideeën over de dood te hebben. Als de dood er is, ben je er niet en kun je er dus ook niets over weten. (...) ik ben ècht niet bang voor de dood.
Het verstand moet leren om zichzelf in bedwang te houden. Het verstand moet niet lullen; daar gaat het eigenlijk om.
Ik deed tot mijn drieëndertigste gewoon niet mee met het grotemensenleven. (...) Ik stelde het uit. Christien Brinkgreve, de sociologe, heeft een boek geschreven dat 'Vroeg mondig, laat volwassen' heet. Dat vind ik een prachtige titel.
De mensheid, waar de omstanders [van de zieke] deel van uitmaken, heeft een relatieve onsterfelijkheid en gaat door. Dat is niet de echte eeuwigheid, maar wel een onsterfelijkheid die een stuk groter is dan die van individuen. (...) Er is een leven na de dood, maar niet van degene die sterft.
Degene die doodgaat is niet zo zielig, want die hoeft zich eigenlijk alleen maar over te geven aan wat er gebeurt, en wat er gebeurt is iets wat alle mensen ooit in hun leven overkomt.
Het is onvoorstelbaar hoeveel de wetenschap weet van grote populaties. Het merkwaardige voor de patiënten is dat diezelfde arts niets weet van de individuen die de ziekte krijgen (...). [De arts] kan alleen maar zeggen: in heel Nederland gaat het zo, maar hoe het met u zal gaan, dat weet niemand. (...) Je kunt heel lelijke dingen zeggen over harteloze dokters die wel over populaties kunnen praten maar niet met een individu aan de slag kunnen, maar het is wel fantastisch dat wij een geneeskunde hebben die van een dodelijke ziekte zoals kanker inmiddels een chronische ziekte heeft gemaakt waar vierenvijftig procent van de mensen van geneest. En dat is te danken aan dat onpersoonlijke model dat ik net schetste. (...) De wetenschap probeert de populatie te redden en besteedt eigenlijk geen aandacht aan individuen.
(Over de eerste foto's van de aarde vanuit de ruimte:) Laat me eerst één belangrijk idee van Sloterdijk zeggen. Het klinkt een beetje mal als je zegt dat je er getroost door wordt als je naar een klein bolletje kijkt dat daar zweeft en zegt 'daar komt niemand levend vanaf,' want waarom is dat troostend? (...) Toen wij nog het idee hadden dat de wereld eindeloos groot was, veroverden we hele continenten en schoven we de bevolkingen die daar waren met vijfendertig miljoen aan de kant. We konden alleen maar zo tekeergaan, omdat we het idee hadden dat de wereld eindeloos groot is. (...) Maar nu hebben we door dat we het met zijn allen op de hele wereld moeten regelen. (...) Omdat het de mensen verantwoordelijkheid geeft. Daar komt het eigenlijk op neer.
(...) is deze eeuw, en zelfs de vorige eeuw met de Holocaust, de minst gewelddadige eeuw. De mensheid neemt enorm toe en het geweld onderling neemt enorm af. Dat is bemoedigend.
Soms is je beeld van alles somber terwijl de wereld daar onvoldoende aanleiding toe geeft. Sterker nog, het is lekker om te somberen: jouïssance de souffrir, de somberlust. Het is veel minder inspannend om te denken dat we eraan gaan dan jezelf ervan te overtuigen dat dit niet zo is en ervoor te gaan.

top